Thân Tế Bào (Cell Body - Soma) - tế bào thần kinh
Thân tế bào, hay soma, là phần trung tâm của tế bào thần kinh, chứa nhân tế bào và hầu hết các bào quan cần thiết cho sự sống. Đây là nơi diễn ra các quá trình trao đổi chất quan trọng, bao gồm tổng hợp protein, sản xuất năng lượng và duy trì sự cân bằng nội môi. Nhân tế bào trong thân tế bào thần kinh thường lớn, nằm ở vị trí trung tâm và có hạch nhân nổi bật, phản ánh hoạt động mãnh liệt của neuron.

Bên trong thân tế bào thần kinh, chúng ta có thể tìm thấy các cấu trúc như ti thể (mitochondria) cung cấp năng lượng qua hô hấp tế bào, lưới nội chất (endoplasmic reticulum) tham gia tổng hợp protein, và ribosome sản xuất các phân tử cần thiết. Đặc biệt, thể Nissl – các hạt ribosome tập hợp – là đặc trưng của tế bào thần kinh, giúp tổng hợp các protein cần thiết cho việc truyền tín hiệu. Nếu thân tế bào bị tổn thương, toàn bộ tế bào thần kinh có thể chết, dẫn đến mất chức năng thần kinh vĩnh viễn. Ví dụ, trong các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer, sự suy giảm chức năng của thân tế bào góp phần vào sự mất mát nhận thức.
Sợi Nhánh (Dendrites)
Sợi nhánh, hay dendrites, là những nhánh nhỏ tỏa ra từ thân tế bào, đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận thông tin từ các tế bào thần kinh khác. Mỗi tế bào thần kinh có thể có hàng trăm dendrites, tăng bề mặt tiếp xúc và khả năng nhận tín hiệu. Các dendrites nhận xung thần kinh qua các synap (khe tiếp hợp), nơi các chất dẫn truyền thần kinh như acetylcholine hoặc dopamine được giải phóng từ tế bào thần kinh trước đó.
Cấu trúc của dendrites thường có nhiều gai dendrite (dendritic spines), giúp tăng cường kết nối và tính linh hoạt của mạng lưới thần kinh. Chức năng chính của dendrites là dẫn truyền tín hiệu về thân tế bào, nơi chúng được tổng hợp để quyết định xem tế bào thần kinh có phát sinh xung điện hay không. Trong các bệnh lý như tự kỷ hoặc rối loạn phát triển thần kinh, sự bất thường ở dendrites có thể dẫn đến suy giảm khả năng xử lý thông tin.
Đồi Gò Sợi Trục (Axon Hillock)
Đồi gò sợi trục, hay axon hillock, là vùng chuyển tiếp giữa thân tế bào và sợi trục, đóng vai trò như một "cổng kiểm soát" cho việc truyền tín hiệu. Tại đây, các tín hiệu từ dendrites và thân tế bào được tổng hợp; nếu tổng điện thế đạt ngưỡng kích thích (khoảng -55 mV), điện thế hoạt động sẽ được khởi phát và lan truyền xuống sợi trục.
.png)
Axon hillock có mật độ kênh ion cao, đặc biệt là kênh natri, giúp khởi phát xung điện nhanh chóng. Sự nhạy cảm của vùng này làm cho nó trở thành điểm then chốt trong hoạt động của tế bào thần kinh. Trong các nghiên cứu về điện sinh lý, axon hillock thường được xem là nơi quyết định "có hay không" truyền tín hiệu, ảnh hưởng đến toàn bộ chức năng của hệ thần kinh.
Sợi Trục (Axon)
Sợi trục, hay axon, là nhánh dài duy nhất của tế bào thần kinh, chịu trách nhiệm dẫn truyền xung thần kinh từ thân tế bào đến các tế bào mục tiêu như tế bào thần kinh khác, cơ bắp hoặc tuyến nội tiết. Một số axon có thể dài hơn 1 mét, chẳng hạn như axon từ tủy sống xuống chân, cho phép truyền tín hiệu nhanh chóng qua khoảng cách lớn.
Axon được bao bọc bởi các lớp bảo vệ, giúp tăng tốc độ dẫn truyền. Chức năng chính của axon là vận chuyển chất dẫn truyền thần kinh và các phân tử cần thiết qua quá trình vận chuyển axon (axonal transport). Nếu axon bị tổn thương, như trong chấn thương tủy sống, có thể dẫn đến liệt hoặc mất cảm giác.
Tế Bào Schwann (Schwann Cells)
Tế bào Schwann là các tế bào thần kinh đệm ở hệ thần kinh ngoại biên, nằm dọc theo axon và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và hỗ trợ tế bào thần kinh. Chúng tạo thành bao myelin quanh axon, giúp cách điện và tăng tốc độ dẫn truyền xung thần kinh lên đến 100 m/s.
.png)
Ngoài ra, tế bào Schwann còn tham gia tái tạo axon sau tổn thương, tiết ra các yếu tố tăng trưởng để hỗ trợ phục hồi. Trong các bệnh lý như hội chứng Guillain-Barré, tổn thương tế bào Schwann dẫn đến mất myelin, gây yếu cơ và tê liệt.
Bao Myelin (Myelin Sheath)
Bao myelin là lớp cách điện do tế bào Schwann (ở ngoại biên) hoặc oligodendrocyte (ở trung ương) tạo ra, bao bọc quanh axon của tế bào thần kinh. Lớp này gồm lipid và protein, giúp xung điện "nhảy cóc" qua các eo Ranvier, tăng tốc độ dẫn truyền mà không mất năng lượng.
Bao myelin không chỉ bảo vệ axon mà còn nuôi dưỡng nó qua việc cung cấp dưỡng chất. Thiếu bao myelin, như trong bệnh đa xơ cứng (multiple sclerosis), dẫn đến chậm dẫn truyền, gây yếu cơ, mất điều phối và các triệu chứng thần kinh khác.
Eo Ranvier (Node of Ranvier)
Eo Ranvier là các khoảng trống giữa các đoạn bao myelin, nơi mật độ kênh natri cao, cho phép điện thế hoạt động "nhảy" từ eo này sang eo khác. Quá trình này, gọi là saltatory conduction, làm tăng tốc độ dẫn truyền gấp nhiều lần so với dẫn liên tục.
Eo Ranvier là điểm yếu của tế bào thần kinh, dễ bị ảnh hưởng bởi độc tố hoặc bệnh lý, dẫn đến gián đoạn truyền tín hiệu. Trong nghiên cứu dược lý, nhiều thuốc nhắm vào eo Ranvier để điều chỉnh hoạt động thần kinh.
Ý Nghĩa Lâm Sàng
Hiểu cấu trúc tế bào thần kinh giúp chẩn đoán các bệnh lý như multiple sclerosis, nơi tổn thương bao myelin gây rối loạn dẫn truyền, dẫn đến mệt mỏi, yếu cơ và mất thị lực. Các bệnh khác như Parkinson hay Alzheimer cũng liên quan đến sự suy thoái của tế bào thần kinh, đòi hỏi sự can thiệp sớm.
Nâng Cao Kiến Thức Với Khóa Học Từ Meduc
Để nắm vững cấu trúc tế bào thần kinh và ứng dụng lâm sàng, hãy tham gia khóa học “Giải Phẫu và Sinh Lý Thần Kinh” tại Meduc. Khóa học cung cấp kiến thức sâu, với video minh họa, sơ đồ tư duy và bài tập thực hành.
Lý do chọn Meduc
-
Nội dung chi tiết: Từ cấu trúc tế bào thần kinh đến bệnh lý liên quan.
-
Giảng viên chuyên gia: Bác sĩ thần kinh học giàu kinh nghiệm.
-
Học trực tuyến linh hoạt: Phù hợp cho sinh viên và bác sĩ trẻ.
Đăng ký ngay khoá học giải phẫu qua video tại website của Meduc để dễ dàng chinh phục môn giải phẫu nhé
Kết Luận
Tế bào thần kinh là kỳ quan của tự nhiên, với cấu trúc phức tạp giúp truyền tải thông tin nhanh chóng và chính xác. Từ thân tế bào đến eo Ranvier, mỗi bộ phận đều đóng vai trò quan trọng. Hiểu rõ tế bào thần kinh không chỉ là kiến thức cơ bản mà còn là nền tảng cho sự nghiệp y khoa. Với khóa học của Meduc, bạn sẽ tự tin hơn trong việc áp dụng kiến thức này vào thực tế.
Mời các bạn cùng xem bài giảng Giải Phẫu Xương Quay nhé!
Stk duy nhất: 9339308997, Vietcombank, NGO NGHIA DUC
Zalo/ Sđt: 0339.308.997








.jpg)
